Testosteron a trądzik hormonalny – jaki wpływ ma testosteron na stan skóry?
Trądzik nie jest wyłącznie problemem okresu dojrzewania. U wielu dorosłych mężczyzn, nawet po 25. czy 30. roku życia, pojawiają się nasilone zmiany skórne – szczególnie na twarzy, plecach i klatce piersiowej. W takich przypadkach warto rozważyć przyczynę hormonalną, ponieważ to właśnie testosteron, a dokładniej jego pochodne, odgrywa istotną rolę w patofizjologii trądziku.
Testosteron a trądzik – jaka jest zależność?
Testosteron jest głównym androgenem, który wpływa na wiele tkanek – w tym także na gruczoły łojowe skóry. W skórze, pod wpływem enzymu 5-alfa-reduktazy, testosteron przekształcany jest do silniejszej formy – dihydrotestosteronu (DHT). To właśnie DHT silnie pobudza gruczoły łojowe do produkcji sebum, czyli łoju skórnego.
Nadmierne wydzielanie sebum prowadzi do zatkania ujść mieszków włosowych, co sprzyja rozwojowi stanów zapalnych i kolonizacji przez bakterie Cutibacterium acnes (dawniej Propionibacterium acnes). W konsekwencji pojawiają się typowe objawy trądziku: zaskórniki, grudki, krosty, a w cięższych przypadkach – nacieki zapalne i torbiele ropne.
Trądzik a testosteron endogenny i egzogenny
Wysokie stężenia testosteronu – zarówno endogennego (własnej produkcji), jak i egzogennego (np. w ramach terapii TRT lub nadużywania anabolików) – mogą nasilać zmiany trądzikowe. Trądzik po testosteronie obserwuje się niekiedy u mężczyzn stosujących testosteron w celach terapeutycznych lub sportowych. Co ważne, nawet prawidłowy poziom testosteronu może u osób predysponowanych powodować trądzik, jeśli występuje nadwrażliwość receptorów androgenowych skóry.
Rola DHT – głównego winowajcy
Dihydrotestosteron (DHT) ma kilkukrotnie silniejsze powinowactwo do receptorów androgenowych niż sam testosteron. To właśnie on jest głównym mediatorem wpływu hormonalnego na gruczoły łojowe. Zwiększona aktywność 5-alfa-reduktazy w skórze (szczególnie typu I, obecnego głównie na twarzy i plecach) może prowadzić do nadprodukcji DHT nawet przy prawidłowym poziomie testosteronu.
A co z innymi hormonami – prolaktyna i estradiol?
Równowaga hormonalna u mężczyzny to nie tylko testosteron i DHT. Również inne hormony mogą wpływać pośrednio na stan skóry:
- Prolaktyna – jej podwyższone stężenia mogą zaburzać oś podwzgórze–przysadka–jądra, prowadząc do dysbalansu androgenowego. W niektórych przypadkach hiperprolaktynemia (np. spowodowana stresem, lekami, gruczolakiem przysadki) może nasilać trądzik przez działanie prozapalne i wpływ na receptory androgenowe.
- Estradiol – u mężczyzn powstaje głównie w wyniku aromatyzacji testosteronu. Choć u kobiet wysoki estradiol zwykle łagodzi trądzik, u mężczyzn jego wpływ nie jest jednoznaczny. Nadmiar estradiolu może być kompensowany przez organizm zwiększoną produkcją testosteronu i DHT, co w efekcie może pogłębiać problemy skórne.
Trądzik hormonalny – objawy charakterystyczne
Trądzik hormonalny u mężczyzn najczęściej:
- występuje na żuchwie, szyi, klatce piersiowej i plecach,
- ma charakter zapalny – grudki, krosty, torbiele,
- często nasila się po rozpoczęciu TRT lub w okresach wzmożonego stresu,
- jest oporny na klasyczne leczenie dermatologiczne (np. miejscowe retinoidy),
- może współwystępować z łojotokiem i wypadaniem włosów typu androgenowego.
Trądzik po testosteronie – jak leczyć?
Leczenie trądziku hormonalnego u mężczyzn wymaga podejścia zintegrowanego – dermatologicznego i endokrynologicznego.
- Ocena hormonalna – oznaczenie poziomów testosteronu całkowitego, wolnego, DHT, prolaktyny i estradiolu. Warto również oznaczyć SHBG i TSH.
- Leczenie farmakologiczne:
- Miejscowo: retinoidy, nadtlenek benzoilu, antybiotyki (klindamycyna).
- Ogólnie: antybiotyki doustne (np. doksycyklina), izotretynoina w cięższych przypadkach.
- Inhibitory 5-alfa-reduktazy (np. finasteryd) mogą być pomocne w przypadkach trądziku związanego z wysokim DHT – jednak ich stosowanie wymaga rozważenia potencjalnych działań niepożądanych.
- Modulacja TRT – zmiana dawki, formy (np. przejście z iniekcji na żel) lub modyfikacja schematu.
- Zmiany stylu życia – dieta uboga w nabiał i żywność wysokoprzetworzoną, redukcja stresu, odpowiednia pielęgnacja skóry (np. z użyciem kwasu salicylowego lub cynku).
Podsumowanie
Testosteron odgrywa kluczową rolę w rozwoju trądziku hormonalnego u mężczyzn, głównie poprzez swoje działanie pośrednie za pośrednictwem DHT. Współudział mogą mieć także prolaktyna i estradiol, zaburzające równowagę hormonalną. Trądzik po testosteronie nie jest rzadkością, szczególnie u mężczyzn poddawanych terapii zastępczej. Skuteczne leczenie wymaga precyzyjnej diagnostyki hormonalnej i indywidualnie dobranej terapii dermatologicznej. W przypadku przewlekłego, nawracającego trądziku warto zawsze uwzględnić tło endokrynologiczne.
