Analogi GLP-1: skutki uboczne w leczeniu otyłości

20.05.2025

Agoniści receptora GLP-1 (glucagon-like peptide-1 receptor agonists – GLP-1 RAs) zrewolucjonizowali podejście do leczenia otyłości. Leki takie jak semaglutyd, liraglutyd, dulaglutyd czy eksenatyd, poza działaniem przeciwcukrzycowym, wykazują silny efekt anoreksyjny, co czyni je niezwykle skutecznymi narzędziami w terapii nadwagi i otyłości. Mimo wysokiej skuteczności, analogi GLP-1 nie są wolne od działań niepożądanych – zarówno ze strony przewodu pokarmowego, jak i ośrodkowego układu nerwowego.

Mechanizm działania i znaczenie kliniczne

Hormon GLP-1 jest endogennym inkretyną, wydzielaną w odpowiedzi na obecność składników odżywczych w świetle jelita cienkiego. Wiąże się z receptorem GLP-1R zlokalizowanym w trzustce, OUN, żołądku i nerkach, wpływając na zwiększenie sekrecji insuliny, zahamowanie glukagonu, spowolnienie opróżniania żołądka oraz obniżenie apetytu poprzez wpływ na podwzgórze.

Długodziałające preparaty GLP-1 RAs, jak semaglutyd czy tirzepatyd (łączący aktywność GLP-1 i GIP), są stosowane raz w tygodniu i pozwalają na uzyskanie spadków masy ciała sięgających 15–20% w ciągu roku. Jednak ich szerokie zastosowanie ujawnia nowe aspekty bezpieczeństwa.

Skutki uboczne analogów GLP-1 – przegląd danych

Objawy żołądkowo-jelitowe

Najczęściej występujące działania niepożądane dotyczą przewodu pokarmowego:

  • nudności (do 57%),
  • zaparcia (30–40%),
  • biegunki (ok. 33%),
  • ból brzucha (ponad 50%),
  • wymioty (20–25%),
  • gastropareza (5%),
  • rzadziej: krwawienie z przewodu pokarmowego i ostre zapalenie trzustki (3–4%).

Skutki te są często zależne od dawki i najczęściej pojawiają się na początku terapii, szczególnie w czasie szybkiego zwiększania dawek.

Mechanizmem odpowiedzialnym za objawy jest spowolnienie opróżniania żołądka oraz oddziaływanie na ośrodki wymiotne. Długotrwałe stosowanie może także wpływać na zmiany strukturalne jelit, co może prowadzić do rzadkich przypadków niedrożności przewodu pokarmowego.

Zaburzenia psychiczne i neurobehawioralne

Nowe dane z farmakowigilancji wskazują na możliwy związek stosowania analogów GLP-1 z:

  • bezsennością,
  • zaburzeniami lękowymi i nerwowością,
  • napadowym objadaniem się lub jadłowstrętem,
  • zaburzeniami nastroju, w tym rzadkimi zgłoszeniami samookaleczeń.

Warto podkreślić, że ryzyko to jest niewielkie, ale powinno być monitorowane, szczególnie u pacjentów z wywiadem psychiatrycznym.

Ryzyko zapalenia trzustki

Chociaż badania przedkliniczne sugerowały związek analogów GLP-1 z zapaleniem trzustki, metaanalizy danych klinicznych nie potwierdziły jednoznacznie zwiększonego ryzyka. Mimo to przypadki ostrego zapalenia trzustki są nadal raportowane – szczególnie u osób z dodatkowymi czynnikami ryzyka (hipertriglicerydemia, alkoholizm).

Reakcje immunologiczne i skórne

Stosowanie peptydowych agonistów GLP-1 może prowadzić do tworzenia przeciwciał przeciwko lekom – najczęściej dotyczy to eksenatydu. Objawia się to:

  • reakcjami w miejscu wstrzyknięcia,
  • uogólnioną pokrzywką lub świądem,
  • bardzo rzadko: reakcjami anafilaktycznymi.

Zmiany parametrów laboratoryjnych

U części pacjentów obserwuje się wzrost aktywności amylazy i lipazy bez objawów klinicznych. Należy je interpretować ostrożnie, ponieważ same w sobie nie przesądzają o uszkodzeniu trzustki.

Praktyczne wskazówki: dawkowanie i prewencja skutków ubocznych

  • Rozpoczynaj leczenie od najmniejszej dostępnej dawki (np. semaglutyd 0,25 mg/tydz.) i zwiększaj ją powoli.
  • Zalecaj przyjmowanie leku na czczo lub z niewielkim posiłkiem.
  • Monitoruj objawy ze strony przewodu pokarmowego – ich narastanie może świadczyć o gastroparezie.
  • U pacjentów z chorobami psychicznymi lub historią depresji – rozważ konsultację psychiatryczną przed rozpoczęciem leczenia.

Podsumowanie

Analogi GLP-1 są skuteczne i bezpieczne w leczeniu otyłości, ale ich stosowanie wymaga wiedzy o potencjalnych skutkach ubocznych. GLP-1+GIP skutki uboczne, jak również działania klasycznych GLP-1 RAs, obejmują głównie objawy żołądkowo-jelitowe, możliwe zaburzenia psychiczne oraz rzadkie powikłania trzustkowe i immunologiczne. Świadome monitorowanie objawów i indywidualizacja dawkowania zwiększają bezpieczeństwo terapii i pozwalają pacjentom w pełni skorzystać z jej potencjału.

 

Bibliografia:

  1. Filippatos TD, Panagiotopoulou TV, Elisaf MS. Adverse Effects of GLP-1 Receptor Agonists. Rev Diabet Stud. 2014/15;11(3-4):202–230.
  2. Khan MZ, Chakrabarti P. Cardiometabolic Effects and Mechanisms of GLP-1 Receptor Agonists and GIP/GLP-1 Co-Agonists. Front Endocrinol (Lausanne). 2023;15:1330936.
  3. Madsen LW, Knudsen LB, Agersø H, et al. Structure–activity and protraction relationship of long-acting glucagon-like peptide-1 analogs. J Med Chem. 2007;50(24):6126–6132.
  4. Nauck MA, Friedrich N. Do GLP-1-Based Therapies Increase Cancer Risk? Diabetes Care. 2013;36(Suppl 2):S245–S252.

Umów wizytę

Może Cię też zainteresować: