HCG a płodność w trakcie przyjmowania testosteronu
Hormon hCG (gonadotropina kosmówkowa), choć znany przede wszystkim z zastosowania w leczeniu niepłodności kobiet, odgrywa istotną rolę również w terapii mężczyzn z hipogonadyzmem. Coraz częściej stosowany jest w praktyce urologicznej i andrologicznej jako element terapii wspomagającej u pacjentów otrzymujących testosteron egzogenny. Celem takiego działania jest przede wszystkim ochrona płodności mężczyzny oraz zapobieganie negatywnym skutkom terapii testosteronowej dla spermatogenezy.
Dlaczego TRT obniża płodność?
Terapia zastępcza testosteronem (TRT) prowadzi do zmniejszenia wydzielania gonadotropin (LH i FSH) na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. W konsekwencji dochodzi do spadku wewnątrzjądrowego stężenia testosteronu (ITT), który jest niezbędny do prawidłowej spermatogenezy. W efekcie nawet u 40–70% mężczyzn leczonych TRT obserwuje się azoospermię lub skrajnie niską liczbę plemników w ejakulacie.
Jak działa HCG u mężczyzn?
HCG (ludzka gonadotropina kosmówkowa) jest analogiem hormonu luteinizującego (LH) i pobudza komórki Leydiga w jądrach do produkcji testosteronu. W odróżnieniu od egzogennego testosteronu, hCG stymuluje produkcję testosteronu endogennego, co pozwala utrzymać wysokie stężenie tego hormonu w jądrze i zachować proces spermatogenezy.
Badanie Coviello i wsp. wykazało, że już niskie dawki hCG (250–500 IU co drugi dzień) skutecznie utrzymują ITT na poziomie zbliżonym do fizjologicznego, nawet przy jednoczesnym podawaniu testosteronu, który supresyjnie działa na oś podwzgórze-przysadka-jądro.
Skuteczność HCG podczas TRT – dane kliniczne
Badanie Hsieh i wsp. przeprowadzone na grupie 26 hipogonadalnych mężczyzn wykazało, że stosowanie hCG w dawce 500 IU co drugi dzień równolegle z TRT pozwala na:
- utrzymanie prawidłowych parametrów nasienia (objętość, koncentracja, ruchliwość),
- zapobieganie azoospermii,
- zachowanie potencjału reprodukcyjnego – aż 9 z 26 mężczyzn doprowadziło do zapłodnienia partnerki w trakcie obserwacji.
W innym badaniu (Shinjo i wsp.) wykazano, że hCG znacząco podnosi poziom ITT oraz stymuluje proliferację spermatogoniów u mężczyzn z nieobturacyjną azoospermią (NOA), co przekładało się na sukces mikrochirurgicznego pobrania plemników w drugiej próbie w 15% przypadków. Co więcej, ekspresja jądrowego antygenu proliferacyjnego (PCNA) wzrastała istotnie po terapii hCG, świadcząc o aktywacji spermatogenezy.
HCG – skutki uboczne u mężczyzn
Chociaż hCG jest dobrze tolerowany, może powodować działania niepożądane, zwłaszcza przy długotrwałym stosowaniu:
- trądzik i łojotok (efekt androgenizacji),
- ginekomastia (wtórna konwersja testosteronu do estradiolu),
- ból jąder lub tkliwość,
- zaburzenia nastroju (rzadziej),
- wzrost hematokrytu (przy długotrwałej stymulacji androgenowej),
- w bardzo rzadkich przypadkach – zaburzenia funkcji wątroby i wodonercze.
W badaniu Shinjo odnotowano trądzik (10%), ginekomastię (10%) i bóle mięśniowe (5%) – objawy te miały łagodny przebieg i nie wymagały przerwania terapii.
Co daje HCG u mężczyzn na TRT?
Z klinicznego punktu widzenia, hCG umożliwia stosowanie TRT bez utraty płodności, co jest szczególnie istotne dla młodych mężczyzn planujących potomstwo. Dodatkowo hCG może:
- zwiększać objętość jąder, która często ulega zmniejszeniu podczas TRT,
- poprawiać libido i funkcje seksualne,
- zachowywać wewnętrzne środowisko hormonalne jądra, które jest kluczowe dla produkcji plemników.
Praktyczne aspekty stosowania hCG podczas TRT
- Najczęściej stosowane dawki to 500 IU co drugi dzień, podawane domięśniowo lub podskórnie.
- Terapia powinna być monitorowana – wskazane są regularne badania hormonów (LH, FSH, estradiol, testosteron całkowity i wolny), morfologia krwi, parametry nasienia.
- W niektórych przypadkach zaleca się równoległe stosowanie FSH lub inhibitorów aromatazy (np. anastrozolu), w celu zoptymalizowania środowiska hormonalnego.
Podsumowanie
HCG podczas terapii testosteronem stanowi skuteczne narzędzie pozwalające zachować płodność u mężczyzn z hipogonadyzmem. Jego działanie polega na przywróceniu produkcji wewnątrzjądrowego testosteronu, co jest niezbędne do utrzymania spermatogenezy. Terapia ta jest dobrze tolerowana, a działania niepożądane występują stosunkowo rzadko. Włączenie hCG do schematu leczenia TRT powinno być rozważane szczególnie u pacjentów w wieku rozrodczym, dla których zachowanie płodności stanowi istotny aspekt terapii.
Bibliografia:
- Hsieh TC, Pastuszak AW, Hotaling JM, et al. Successful Treatment of Testosterone-Induced Azoospermia in Infertile Men. Fertil Steril. 2013;100(3):825–831.
- Shinjo E, Takeuchi T, Naito Y, et al. Changes in intratesticular testosterone after human chorionic gonadotropin therapy predict the outcome of microdissection testicular sperm extraction in patients with nonobstructive azoospermia. Fertil Steril. 2013;100(5):1141–1146.
- Coviello AD, Matsumoto AM, Bremner WJ, et al. Low-Dose Human Chorionic Gonadotropin Maintains Intratesticular Testosterone in Normal Men with Testosterone-Induced Gonadotropin Suppression. J Clin Endocrinol Metab. 2005;90(5):2595–2602.
