Cholesterol: Kluczowy lipid dla zdrowia i potencjalny zagrożenie

09.04.2025

Definicja i charakterystyka: Cholesterol to lipid niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu, obecny zarówno w błonach komórkowych, jak i w osoczu krwi. Jest syntetyzowany głównie w wątrobie, ale może być także dostarczany z pożywieniem. Dzieli się na frakcje o różnej roli: LDL-C (low-density lipoprotein cholesterol) znany jako „zły” cholesterol, HDL-C (high-density lipoprotein cholesterol) określany mianem „dobrego” cholesterolu oraz VLDL-C i inne mniej znane lipoproteiny.


Funkcje cholesterolu

Cholesterol pełni kluczowe funkcje w organizmie.

  1. Budowa błon komórkowych: Cholesterol stabilizuje błony komórkowe, regulując ich płynność i przepuszczalność.
  2. Synteza hormonów sterydowych: Cholesterol jest prekursorem hormonów płciowych (estrogenów, progesteronu i testosteronu), a także kortyzolu i aldosteronu.
  3. Produkcja kwasów żółciowych: Z cholesterolu powstają kwasy żółciowe, niezbędne do emulgacji tłuszczów w procesie trawienia.
  4. Synteza witaminy D: Promieniowanie UVB przekształca cholesterol w skórze w witaminę D, kluczową dla zdrowia kości i układu odpornościowego.
  5. Transport lipidów: Lipoproteiny transportują tłuszcze i cholesterol między tkankami. LDL-C przenosi cholesterol do tkanek, a HDL-C usuwa jego nadmiar, transportując go do wątroby.
  6. Regulacja funkcji neuronów: Cholesterol jest składnikiem osłonek mielinowych, które chronią i izolują nerwy.

 

Nadmiar cholesterolu: Objawy i konsekwencje

Zbyt wysoki poziom cholesterolu, szczególnie LDL-C, prowadzi do licznych problemów zdrowotnych:

  1. Ateroskleroza: Nadmiar LDL-C odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych, powodując tworzenie blaszek miażdżycowych.
  2. Choroby sercowo-naczyniowe (CVD): Ryzyko zawału serca, udaru mózgu i choroby wieńcowej jest znacznie wyższe u osób z hipercholesterolemią.
  3. Stany zapalne: Małe, gęste cząstki LDL są bardziej podatne na utlenianie, co zwiększa ryzyko zapalenia naczyń.
  4. Zaburzenia metaboliczne: Podwyższony cholesterol często współwystępuje z insulinoopornością i zespołem metabolicznym.
  5. Ryzyko zakrzepicy: Zwiększone poziomy lipoprotein prozakrzepowych mogą prowadzić do powstawania zakrzepów.

 

Niedobór cholesterolu: Objawy i konsekwencje

Choć niedobór cholesterolu występuje rzadziej, może mieć poważne konsekwencje:

  1. Zaburzenia hormonalne: Niedostatek cholesterolu ogranicza syntezę hormonów sterydowych, prowadząc do problemów hormonalnych.
  2. Problemy neurologiczne: Cholesterol jest kluczowy dla funkcji neuronów, a jego brak może prowadzić do depresji, osłabienia koncentracji i pamięci.
  3. Obniżona odporność: Niedobór cholesterolu wpływa na zmniejszenie syntezy witaminy D oraz kortyzolu.
  4. Zaburzenia trawienia: Brak kwasów żółciowych utrudnia wchłanianie tłuszczów i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach.
  5. Niska płodność: Niedobór hormonów płciowych wynikający z braku cholesterolu może utrudniać zajście w ciążę.

 

Normy laboratoryjne i ich interpretacja

Normy poziomu cholesterolu są kluczowe dla oceny ryzyka CVD:

  • LDL-C: <100 mg/dL dla osób z ryzykiem CVD, <70 mg/dL dla pacjentów z bardzo wysokim ryzykiem.
  • HDL-C: >40 mg/dL u mężczyzn i >50 mg/dL u kobiet.
  • Trójglicerydy: <150 mg/dL.

Interpretacja stosunku LDL-C do HDL-C: Ważnym wskaźnikiem jest stosunek LDL-C/HDL-C, który odzwierciedla równowagę między odkładaniem a usuwaniem cholesterolu. Wysoki stosunek wskazuje na zwiększone ryzyko miażdżycy.

Kto potrzebuje więcej? Kobiety w ciąży, osoby starsze oraz sportowcy mogą mieć nieco inne potrzeby w zakresie poziomu cholesterolu, które zależą od specyficznych wymagań metabolicznych.

 

Jak badać cholesterol?

Badania poziomu cholesterolu są podstawowym narzędziem w diagnostyce zaburzeń lipidowych:

  1. Przygotowanie do badania: Próbka krwi powinna być pobrana na czczo (8-12 godzin od ostatniego posiłku). W przypadku oznaczania non-HDL-C badanie można wykonać niezależnie od posiłku.
  2. Częstotliwość: U zdrowych dorosłych zaleca się badanie lipidogramu co 5 lat. Osoby z grupy ryzyka (otyłość, cukrzyca, CVD w rodzinie) powinny wykonywać badanie częściej. Dodatkowo ważne jest oznaczanie regularne  w przypadku pojawienia się ddoatkowych chrób, redukcji masy, przytycia, w przypadku sportowców i osób z nadmiarem poszczególnych frakcji cholesterolu.

 

 Źródła:

  1. Packard CJ, Saito Y. Non-HDL Cholesterol as a Measure of Atherosclerotic Risk. J Atheroscler Thromb. 2004;11:6–14​.
  2. Wolska A, Remaley AT. Measuring LDL-cholesterol:
    What is the best way to do it? Curr Opin Cardiol. 2020;35(4):405–411​.
  3. Jung E, et al. Serum Cholesterol Levels and Risk of Cardiovascular Death: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Environ Res Public Health. 2022;19:8272​.
  4. Schoeneck M, Iggman D. The effects of foods on LDL cholesterol levels: A systematic review. Nutr Metab Cardiovasc Dis. 2021;31:1325-1338

link